Hình tượng quân nhân Cụ Hồ trong phim tài liệu “Vì họ là người lính”

VHO – Đại úy Hà Xuân Trường, đạo diễn bộ phim tài liệu “Vì họ là người lính” nhắc mạnh về những thước phim của Điện ảnh QĐND chế tạo.

. Bộ phim “Vì họ là người lính” có ý nghĩa như thế nào đối với những người trực tiếp thi hành bộ phim, thưa đạo diễn?

– Đại úy Hà Xuân Trường: Với người lính, lời thề danh dự thiêng liêng, cao quý đầu tiên chính là “Hy sinh tất cả vì Tổ quốc Việt Nam”. Có khi thấy giá trị nhân cách của “Bộ đội cụ Hồ” được hun đúc bởi nhiều yếu tố, trong đó đức hy sinh có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. 

Đó là hành động nhận gian khó về mình để dân chúng được hưởng an yên, hạnh phúc. Từ ý nghĩa đó, chúng tôi đã lên ý tưởng thi hành bộ phim và được BGĐ Điện ảnh QĐND phê duyệt để thi hành bộ phim tài liệu “Vì họ là người lính”.

Bộ phim kể về những quân nhân thời bình, có thay mặt tiêu biểu của Quân nhân Biên phòng, Quân chủng Hải quân, Quân chủng Phòng không – Không quân và Trung đoàn bộ binh. Tiếp nối truyền thống cha anh, quân nhân thời bình luôn tận tâm, tận hiến, nhận về mình những thiệt thòi để mang lại điều tốt đẹp cho xã hội, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Quân đội giao phó.

. Trong quá trình triển khai kịch bản, ghi hình, phim đã được lên kế hoạch như thế nào để bảo đảm tiến độ, thưa đạo diễn?

. Nhận kịch bản văn học từ biên kịch Bạch Hoàng Đạt, tôi thấy đây là một kịch bản phim tài liệu hay, hệ thống nhân vật đa dạng và chân thật. Vì thế, việc liên lạc nhân vật, xí nghiệp cũng khá thuận lợi. Để bảo đảm tính chân thật, khi viết kịch bản phân cảnh, tôi luôn bám nhân vật để triển khai viết đúng và hiệu quả.

Hệ thống nhân vật của phim trải dài từ Bắc vào Nam, từ miền núi đến hải đảo, nên việc xây dựng kế hoạch quay phim gặp nhiều khó khăn. Đặc thù, có nhân vật đang thi hành nhiệm vụ ngoài biển suốt nhiều tháng liên tiếp, đoàn phim phải lùi thời gian ghi hình. 

Cũng có những nội dung huấn luyện liên quan đến nhân vật phải đợi sự sắp xếp cho phù hợp với công tác huấn luyện của xí nghiệp. Nên kế hoạch quay tiền kỳ cũng cần được tổ chức sao cho thuận lợi, hài hòa trong quá trình chế tạo phim.

. Để chuyển tải nội dung phim đến khán giả, đạo diễn đã sử dụng những thủ pháp nghệ thuật nào?

 – Tên phim “Vì họ là Người lính” có tính phổ quát cao, về phẩm chất những quân nhân từ quá khứ đến bây giờ, nhưng phim chỉ điểm một số nhân vật có tính thay mặt để xây dựng một chân dung về hình tượng quân nhân. Để khi hoàn thành bộ phim, ai xem cũng có khi thấy được mình trong đó. 

Khi đọc kịch bản văn học, tôi cảm nhận rằng các nhân vật đều có chiều sâu để khi đứng riêng cũng có khi nổi danh phẩm chất quân nhân, nhưng khi hệ thống nhân vật cùng chung trong phim, thay mặt cho các thế hệ quân nhân đang công tác trong quân đội thì việc xây dựng hình tượng phải làm toát lên những giá trị chung nhất, mỗi nhân vật đều có khi thay mặt cho lĩnh vực họ đang công tác. 

Có nhân vật đã hơn 30 năm trong quân ngũ, có nhân vật tiếp nối truyền thống gia đình bước chân vào quân đội, nên việc xây dựng các nhân vật phải cân bằng, có sự  thừa kế và phát huy truyền thống.

Ngay từ khâu viết kịch bản, chúng tôi hướng đến chủ đề về quân nhân thời bình. Nội dung trong phim là các nhiệm vụ mà quân nhân phải thi hành hàng ngày. Cách kể dung dị, xây dựng nhân vật trên chất liệu là quá trình thi hành nhiệm vụ của từng người. Những lời tâm sự, nhắc mạnh của nhân vật đan xen vào những phỏng vấn và lời bình. Mục đích sau cùng là mang đến một bộ phim giản dị, đúng với thực tiễn của quân nhân trong thời bình, giúp khán giả hiểu và có cái nhìn khách quan.

. Những điểm đặc thù của bộ phim “Vì họ là người lính” là gì, thưa đạo diễn?

– Tên bộ phim có tính phổ quát cao, hệ thống nhân vật đa dạng, mỗi nhân vật thay mặt cho một nhiệm vụ mà họ công tác trong quân đội cũng như quá trình phấn đấu và trưởng thành.

Dưới góc nhìn của nhiều người thì đề tài quân nhân sẽ cho ra được nhiều tác phẩm khác biệt về cách kể, thủ pháp nghệ thuật và xây dựng hình tượng nhân vật. Với bộ phim, chúng tôi chỉ quay lại chính những nhiệm vụ hàng ngày mà các nhân vật trong phim đang thi hành, qua đó lột tả rõ nhất hình ảnh quân nhân trong thời bình.

Phim tiết chế tối đa âm nhạc, để dành không gian, xúc cảm cho những nhắc mạnh, tâm sự của nhân vật. Lời bình cũng không sử dụng quá nhiều, chúng tôi dành thời lượng cho nhân vật có khi nhắc mạnh một cách tốt nhất.

. Quá trình làm phim gặp phải những thuận lợi và khó khăn gì, thưa đạo diễn?

– Tôi cũng là một quân nhân, được làm phim ghi lại những hình ảnh của đồng chí, đồng đội mình là một vinh dự lớn với bản thân tôi. Sứ mệnh quân nhân xuất hành từ trái tim, quân nhân yêu Đất nước, gắn kết máu thịt với dân chúng, mọi nhiệm vụ thi hành đều hướng đến một điều cao cả và thiêng liêng là bảo vệ vững chắc Đất nước, giữ vững sự an yên cho dân chúng.

Trong quá trình làm phim thuận lợi nhiều hơn là khó khăn. Chúng tôi nhận được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, kịch bản nhận được sự góp ý của Hội đồng duyệt Điện ảnh QĐND. Kịch bản có khi có những điểm chưa hoàn mĩ do đề cập đến một đề tài lớn, nhưng nó đã toát lên được hình tượng quân nhân “Bộ đội cụ Hồ” giúp cho khán giả có cái nhìn khách quan về quân nhân trong thời bình lúc này.

Ngoài ra, chúng tôi cũng gặp một vài khó khăn trong quá trình thi hành bộ phim. Phim lấy bối cảnh từ Bắc vào Nam, hành trình di chuyển cũng nhiều vất vả hơn so với những bộ phim chúng tôi thi hành trước đây. Thứ hai, trong việc sắp xếp ghi hình các nhân vật một cách hài hòa, hợp lí cũng mất nhiều thời gian, do mỗi nhân vật thi hành nhiệm vụ ở các xí nghiệp khác biệt, việc ghi hình cũng cần tính toán sao cho không tác động đến việc thi hành các nhiệm vụ của các đồng chí và xí nghiệp.

Dù vậy, êkip thi hành bộ phim luôn nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ  đúng tiến độ đề ra, mang đến bộ phim chất lượng tốt nhất cho khán giả.

. Trong quá trình chế tạo bộ phim, đạo diễn và đoàn làm phim đã có những kỷ niệm đáng nhớ nào?

– Đối với tôi, mỗi bộ phim đều mang lại những xúc cảm riêng. Với “Vì họ là  người lính”, kỷ niệm mà tôi nhớ nhất là cảnh quay quân nhân hành quân ở vùng núi Yên Bái, trong thời tiết nắng nóng, nhiệt độ cao, để có được hình ảnh hành quân chân thật, đoàn làm phim cũng mang theo khối lượng máy móc, trang bị ghi hình hàng chục kilogram, hành quân cùng quân nhân hành trình 9 – 10km.

 Quãng đường hành quân vất vả, nhưng bù lại có hình ảnh đẹp và sinh động phục vụ cho việc truyền tải nội dung phim, nên anh em trong đoàn cảm thấy rất hạnh phúc. Hay khi quay nhân vật đồng chí Hoàng Ngọc Linh, công tác ở trạm quân y, khi đoàn làm phim chuẩn bị đưa đồng chí đến bối cảnh quay thì có cư dân vượt mấy chục km đến để khám, chữa bệnh. 

Đoàn làm phim đã quay được quá trình khám chữa bệnh chân thật giữa đồng chí Hoàng Ngọc Linh và cư dân. Đó chỉ là hai trong số những kỷ niệm mà tôi nhớ nhất trong quá trình thi hành bộ phim này, nhiều xúc cảm, nhiều kỷ niệm và nhiều điều trải nghiệm.

. Thông điệp mà đoàn làm phim muốn gửi gắm đến quân nhân và dân chúng, đặc thù là thế hệ trẻ là gì, thưa đạo diễn?

– Đoàn làm phim muốn truyền đạt thông điệp rằng, là quân nhân, dù trên cương vị nào đều cố gắng thi hành tốt nhiệm vụ của mình, hướng tới phục vụ lợi ích của Đất nước và dân chúng.

Non sông hùng cường là ước mong của mỗi người con đất Việt. Những quân nhân “Bộ đội cụ Hồ” là những quân nhân từ dân chúng mà ra, vì dân chúng mà tranh đấu, để có được độc lập hòa bình như hiện nay, lớp lớp cha anh đã hi sinh biết bao xương máu trong chiến tranh, trong thời bình cũng có nhiều đồng chí vì nhiệm vụ, vì dân chúng mà hi sinh. 

Thế hệ trẻ ngày bữa nay phải biết trân trọng điều đó, cố gắng phấn đấu để tổ quốc ngày càng phồn vinh tăng trưởng và giữ vững nền độc lập cho dân tộc.

. Là một đạo diễn trẻ đã ghi dấu trong nhiều tác phẩm về những quân nhân, anh có điều gì nhắc mạnh về việc làm phim và việc chọn lọc đề tài trong chế tạo các bộ phim?

– Đề tài về quân nhân không còn lạ lẫm gì với mọi tầng lớp khán giả. Trong bất cứ những năm nào, quân nhân cũng luôn mang trong tim sự hy sinh lớn lao, sự hy sinh này bao gồm nhiều yếu tố, cả về thể xác và cảm tình, tất cả hướng đến mục tiêu bảo vệ vững chắc Đất nước và sự an yên cho dân chúng. 

Trong những đề tài về quân nhân đều lấp lánh giá trị nhân văn tốt đẹp. Mỗi bộ phim, các nhân vật là những tấm gương tốt cho đồng đội noi theo, học hỏi, góp phần giáo dục quân nhân, định hướng cho giới trẻ về cách nhìn nhận cuộc sống, bồi dưỡng lý tưởng cao đẹp. 

Tôi cảm thấy may mắn khi được làm phim về đề tài quân nhân trong cả chiến tranh và thời bình, nhận được sự quan tâm của khán giả. Qua mỗi bộ phim, chúng tôi mong muốn nhận được sự góp ý của khán giả để có khi làm tốt hơn, nhận được cảm tình của khán giả nhiều hơn.

. Xin cảm ơn đạo diễn!