Ngà trên Voi Hậu – Biểu tượng quyền lực và tư duy nghệ thuật Chăm Pa

VHO – Tại khu di tích Thành Đồ Bàn (Nhơn Hậu, An Nhơn), hai pho tượng voi đá Voi Vua và Voi Hậu chẳng những là những tác phẩm nghệ thuật kỳ công, mà còn ẩn tàng nhiều tầng ý nghĩa về quyền lực, tín ngưỡng và biểu tượng văn hóa của vương quốc Chăm Pa cổ đại. Những pho tượng này đã tồn tại qua thời gian, minh chứng cho sức mạnh văn hóa và nghệ thuật của một nền văn minh từng hưng thịnh.

Kích thước lớn, phong cách hiện thực đầy tinh xảo

Voi Vua và Voi Hậu có kích thước khổng lồ, với chiều cao lần lượt là 200cm và 176cm, cùng chiều dài tương ứng 240cm và 220cm. Cả hai pho tượng được điêu khắc theo phong cách hiện thực, với từng đường nét chạm trổ rõ ràng và tinh xảo. Người xem có khi cảm nhận được sức mạnh của đôi voi như những “vệ thần” đứng canh giữ trước cổng thành Đồ Bàn, tạo nên không gian đầy uy nghi và linh thiêng.

Không chỉ là loài vật, voi trong văn hóa Chăm Pa còn được coi là biểu tượng của sức mạnh hoàng gia, gắn liền với quyền lực tối cao và bảo vệ vương quốc trước các thế lực tà ác. Những tượng voi này chẳng những phản ánh vai trò to lớn của chúng trong văn hóa Chăm Pa mà còn là biểu tượng của sự vững chãi và dẻo dai qua hàng thế kỷ.

Ngà voi – Biểu tượng vượt lên trên hiện thực

Điều đặc trưng trong điêu khắc của hai pho tượng là cả Voi Vua và Voi Hậu đều được tạc có ngà. Voi Vua được khắc họa với cặp ngà dài, khỏe khoắn. Đáng chú ý hơn, Voi Hậu cũng có một bên ngà, còn bên kia là một lỗ khoét sâu – có khi suy luận rằng chiếc ngà từng được gắn vào nhưng đã rớt mất qua thời gian. Đây là điểm khác nhau so với thực tại organic, vì chỉ có voi đực mới tăng trưởng ngà rõ rệt.

Việc Voi Hậu được điêu khắc có ngà cho thấy tư duy nghệ thuật của người Chăm Pa không bị ràng buộc bởi các quy luật sinh học organic. Ngà trên Voi Hậu, cùng với ngà của Voi Vua, chẳng những là biểu tượng của sức mạnh organic mà còn mang ý nghĩa sâu sắc hơn, tượng trưng cho sự cân đối quyền lực giữa vua và hoàng hậu. Điều này nhắc mạnh rằng hoàng hậu có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì nhà nước, không hề kém cạnh so với nhà vua.

Nghệ thuật Chăm Pa – Phối hợp hiện thực và biểu tượng

Voi Vua và Voi Hậu là minh chứng cho sự tài hoa của các nghệ nhân Chăm Pa. Họ chẳng những tạo ra những tác phẩm hiện thực với độ tỉ mỉ cao, mà còn khéo léo lồng ghép các yếu tố biểu tượng nhằm truyền tải thông điệp về quyền lực và tín ngưỡng. Ngà voi trên Voi Hậu không phải là sự sao chép từ thiên nhiên, mà là dấu hiệu của một triết lý nghệ thuật sâu sắc, nơi yếu tố biểu tượng được đề cao hơn cả những quy tắc sinh học.

Hai pho tượng này chẳng những là cho thấy kỹ thuật điêu khắc tinh xảo, mà còn phản ánh tư duy nghệ thuật vượt thời đại của người Chăm Pa. Nghệ nhân chẳng những khắc họa thế giới vật lý, mà còn liên hệ với thế giới ý thức, tạo nên những biểu tượng về quyền lực và sự bảo hộ linh thiêng.

Hai pho tượng Voi Vua và Voi Hậu tại Thành Đồ Bàn chẳng những là những tác phẩm nghệ thuật đáng kinh ngạc với kích thước lớn và phong cách điêu khắc hiện thực, mà còn là biểu tượng sâu sắc về quyền lực và tín ngưỡng trong văn hóa Chăm Pa. Việc lồng ghép yếu tố biểu tượng qua hình ảnh ngà voi, đặc trưng trên tượng Voi Hậu, cho thấy tư duy nghệ thuật độc đáo của người Chăm, nhắc mạnh tầm quan trọng của hoàng hậu trong hệ thống quyền lực. Hai pho tượng, với cả hiện thực và biểu tượng hòa quyện, đã trở nên di sản văn hóa vô giá, trường tồn cùng thời gian.