Tình ái nghệ thuật truyền thống luôn cháy bỏng

VHO – Liên hoan Cải lương toàn quốc 2024 đi qua gần nửa hành trình với 15 trong tổng số 33 vở đã diễn thi. Vẫn còn sớm để ý kiến chất lượng toàn Liên hoan, nhưng nhìn từ không khí những ngày qua có lẽ review, sự kiện đã tạo ra được một sân chơi nghệ thuật an lành, chuyên nghiệp, phần nào thỏa lòng người mộ điệu; cùng với đó, vẫn còn những kỳ vọng, trăn trở của giới nghề…

 Đề tài lịch sử và cách mạng chiếm ưu điểm

Theo ông Trần Hướng Dương, Phó Cục trưởng Cục nghệ thuật trình diễn (Bộ VHTTDL), Trưởng BTC Liên hoan, ngoài các rạp hát, đoàn nghệ thuật, sự tham dự của các hội văn học nghệ thuật, hội văn nghệ dân gian, trung tâm văn hóa nghệ thuật và gần 10 công ty ngoài công lập (năm 2021 có 7 công ty) đã mang đến cho Liên hoan sự tưng bừng và những sắc màu đa dạng.

Năm nay, tuồng sử và đề tài cách mạng chiếm ưu điểm, tiếp theo đó cũng có những vở khai thác mảng xã hội đương đại, gắn với cuộc sống, đặc trưng, khá nhiều vở dựng mới. Đáng chú ý, một số công ty công lập tham dự từ 2-3 vở, như Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang (Khúc tráng ca thành Gia Định và San hô đỏ); Nhà hát Nghệ thuật Đồng Nai (Đồng chí và Ánh nhật nguyệt); Nhà hát Cải lương Hà Nội (Sóng dậy giữa vương triều, Xuân Hương nữ sĩ, Muôn dặm vì chồng)…

Được xem là cái nôi của loại hình nghệ thuật Cải lương, các công ty thuộc khu vực ĐBSCL vẫn luôn lôi cuốn sự quan tâm của giới mộ điệu. Nhiều công ty đầu tư vở mới, lực lượng diễn viên trẻ, có sắc vóc, hứa hẹn góp sức những màn diễn đỉnh cao. Có lẽ kể đến Nhà hát Tây Đô (TP Cần Thơ) với vở Chất ngọc – Cầm Thi giang; Đoàn Nghệ thuật Cải lương Long An với Người con của rừng tràm; Đoàn Cải lương Hương Tràm – Cà Mau: Hào quang và bóng tối; Nhà hát Cao Văn Lầu: Sáng mãi vầng nhật nguyệt; Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật Đồng Tháp: Sau lưng thềm nắng; Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Vĩnh Long: Khi dòng sông nổi giận; Hội Sàn diễn tỉnh Bạc Liêu: Trước bình minh; Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Bạc Liêu: Giọt máu oan cừu; Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Kiên Giang: Đời hoa Rumdul…

Cùng với đó, các công ty ngoài công lập cũng góp phần khiến cho Liên hoan “xôm tụ” khi tham dự gần 10 vở diễn: Sàn diễn Sen Việt với Tây Sơn nữ tướng; Đơn vị Thiên Long: Hào kiệt Lam Sơn; Đơn vị Song Việt: Người ven đô; Đơn vị Giải trí We: Người mang chín án tử; Đơn vị Bảo Sơn: Truyền tích Cổ Loa xưa; Đơn vị Giải trí Vũ Luân: Anh hùng đất phương Nam; Đơn vị Hồng Lạc Xuân: Lưu vong (Khí tiết một trung thần)…

Vở Người con của rừng tràm được Đoàn Nghệ thuật Cải lương Long An dàn dựng mới hoàn toàn trong năm 2024 với nội dung xoay quanh hình tượng người chiến sĩ cách mạng trong kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm lấy ý tưởng từ nhân vật lịch sử Trương Văn Bang và chiến thắng Láng Le – Bàu Cò. Ông từng là Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ, thuộc lớp cán bộ lãnh đạo kỳ cựu, có nhiều công “khai sơn phá thạch” cho sự nghiệp cách mạng ở Long An và Nam Bộ. Vở diễn do NSND Triệu Trung Kiên chuyển thể Cải lương; NSND Triệu Trung Kiên và NSND Hồ Ngọc Trinh đồng đạo diễn.

Cánh đồng bất khuất (tác giả NSƯT Huỳnh Anh; đạo diễn Võ Huỳnh Mơ) của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Tiền Giang tái hiện câu chuyện về 3 chiến sĩ anh hùng: Nguyễn Văn Đừng, Đỗ Văn Trạch (bí danh Công) và Lê Văn Toản (Hùng) thuộc Đại đội 1, Tiểu đoàn 261, đã ôm mìn chặn đánh xe tăng địch trong trận Ấp Bắc hào hùng, bẻ gãy chiến thuật “trực thăng vận và thiết xa vận” của đế quốc Mỹ, lập nên chiến công vang dội ngày 2.1.1963.

Vở diễn khai thác đề tài lịch sử đáng chú ý là Người mang chín án tử (đạo diễn NSƯT Hoa Hạ) của Đơn vị Giải trí WE. Vai chính Tả quân Lê Văn Duyệt do nghệ sĩ trẻ Hoàng Hải đảm trách, cùng sự tham dự của NSƯT Võ Minh Lâm – kép đẹp của sàn diễn Cải lương hiện giờ, hứa hẹn mang đến những sắc màu tươi mới cho Liên hoan.

Sàn diễn Sen Việt dựng vở Tây Sơn nữ tướng, khắc họa hình ảnh “sống anh hùng, chết oanh liệt” của nữ danh tướng Bùi Thị Xuân. Đạo diễn, NSƯT Lê Nguyên Đạt cho biết, đây là vở diễn lịch sử, mang tầm vóc lớn, từng giành HCV ở thể các loại Chèo, Bài chòi, Tuồng… “Lần đầu tiên dựng Cải lương, chúng tôi cũng nhiều áp lực nếu không đạt hiệu quả như các thể loại trước đó. Trình thức lịch sử đòi hỏi tính mạnh mẽ, ngoan cường và tính hình tượng rất lớn, để làm sao người xem thấy được đề tài này cũng rất hấp dẫn, thú vị. Trước đây chúng ta ngại dựng vở sử, tuy nhiên, nếu có nhiều người lan tỏa thì sẽ truyền cảm hứng để các nghệ sĩ tiếp sau cùng làm”, NSƯT Lê Nguyên Đạt nhắc mạnh.

Còn thiếu sức “nóng”

Liên hoan Cải lương toàn quốc năm 2024 đến thời điểm này đã xuất hiện nhiều vở có chất lượng, chủ đề, tư tưởng rõ ràng, đề tài đa dạng, phong phú, từ lịch sử dựng nước, giữ nước đến công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Đất nước. Nhiều vở mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền; ngợi ca lịch sử hào hùng, những tấm gương tiêu biểu, phản ánh đời sống sinh hoạt cùng những phong tục tập quán tốt đẹp, khơi dậy niềm tự hào và ái tình quê hương, tổ quốc trong mỗi người.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực thì vẫn còn một số vở chưa được quan tâm một cách nghiêm túc. Một số nghệ sĩ không hợp vai, chưa thể hiện được hình tượng nhân vật làm cho vở diễn thiếu sức thuyết phục, thậm chí tác động đến đặc biệt nhân vật đã được định hình, xây dựng từ xưa…

Theo giới nghề, Liên hoan lần này nhờ sự hiện diện của những nhà viết kịch thực sự uy tín trong loại kịch hát dân tộc, cộng với việc sử dụng một cách linh hoạt, chuẩn xác hệ thống bài bản Cải lương và các thể điệu lý dân ca Nam Bộ… đã tạo ra nhiều đất cho nghệ sĩ “trổ giọng, phô tài”.

Các đạo diễn cũng đang tiếp tục nhấn mạnh tài năng của mình phê chuẩn những vở diễn thăng hoa về xúc cảm, nội dung sâu sắc, chất lượng nghệ thuật đỉnh cao, có giá trị về mặt tư tưởng. Tuy nhiên, trước hiện thực của sàn diễn trong tình hình hiện giờ, hàng ngũ tác giả và đạo diễn sàn diễn Cải lương cần phải tiếp cận đời sống xã hội với tâm thức và cách thể hiện khác lạ hơn để có lẽ chuyển tải sức nặng của cuộc sống đương đại vào những tác phẩm mang tầm vóc mới, đáp ứng sự chờ mong của người ái mộ cả nước.

Một điều khiến Liên hoan có vẻ thiếu sức “nóng” so với mùa trước là hiệu ứng khán giả. “Có lẽ vì tình hình kinh tế khó khăn hoặc Liên hoan chưa được tuyên truyền sâu rộng, nên lượng người xem không đông như mong đợi, vì thế chưa lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng khán giả mộ điệu”, có nghệ sĩ tâm tư.

Một vị lãnh đạo ngành Văn hóa phía Nam bày tỏ, dù gặp nhiều khó khăn, thử thách thì Cải lương vẫn mang trong mình sức sống mãnh liệt, các nghệ sĩ và người mộ điệu vẫn dành cho loại hình nghệ thuật truyền thống này một ái tình thiết tha, cháy bỏng.