Cửa ô Hà Nội, nơi ca khúc khải hoàn

VHO – “Cửa ô Hà Nội không chỉ là dấu tích lịch sử mà còn là nơi ca khúc khải hoàn, là biểu tượng của chiến thắng qua hình ảnh năm cửa ô như năm cánh sao vàng lấp lánh…”, Chủ tịch Hội KHLS Việt Nam Trần Đức Cường nhấn mạnh tại lễ khai mạc trưng bày “Hà Nội và và những cửa ô” tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội).

 Trưng bày “Hà Nội và những cửa ô” chẳng những làm sống dậy những ký ức lịch sử thiêng liêng mà còn đem đến vô vàn xúc cảm cho khách tham quan trong dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô.

Qua các nguồn sử liệu, hình ảnh, bản đồ, bản vẽ, các văn bản được lưu trữ tại Trung tâm Viễn đông Bác cổ Pháp tại Hà Nội, Thư viện KHXHVN và đặc thù là Trung tâm lưu trữ nhà nước I, Trung tâm lưu trữ lịch sử TP Hà Nội, trưng bày giới thiệu khái quát về lịch sử các cửa ô Hà Nội, cung ứng góc nhìn trực quan, sinh động về đời sống xã hội xung quanh các cửa ô. Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Đặng Thanh Tùng nhấn mạnh, trưng bày “Hà Nội và những cửa ô” giúp cư dân Hà Nội có lẽ tìm hiểu về những ký ức hào hùng của lịch sử Hà Nội phê chuẩn các cửa ô xưa.

Cửa ô là một nét đặc thù riêng có của Hà Nội. Đây vốn là các cửa ngõ để ra vào kinh thành Thăng Long xưa, cũng là điểm giới hạn của thành thị tiếp giáp với các vùng phụ cận. Những cửa ô được hình thành, tăng trưởng, gắn liền với lịch sử Thăng Long – Hà Nội.

Ngoài vai trò là cửa ngõ liên hệ giao thông, các cửa ô Hà Nội là nơi trấn giữ, bảo vệ kinh thành. Thế cho nên, nơi đây từng ghi dấu nhiều sự kiện quan trọng trong lịch sử Hà Nội. Hà Nội từng ghi nhận có 21 cửa ô, tuy nhiên cùng với sự tăng trưởng của thành thị, những cửa ô xưa của đất kinh kỳ đã biến mất.

Hà Nội nay chỉ còn lại Ô Quan Chưởng, nhưng ký ức về những cửa ô mãi luôn là niềm tự hào của người Hà Nội. PGS.TS Trần Đức Cường nhấn mạnh, trưng bày đã đưa chúng ta về với những ký ức của Thăng Long – Hà Nội qua hình ảnh của những cửa ô thân thuộc.

Cửa ô Hà Nội đi vào thi ca, nhạc họa, là ký ức lịch sử chứng kiến bao đổi thay của Thăng Long – Hà Nội. “Và trong những ngày tháng Mười này, chúng ta không thể nào quên hình ảnh của những đoàn quân trùng trùng tiến về giải phóng Thủ đô, vang mãi câu ca “năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về”…”, ông Cường nói.

“Hà Nội và những cửa ô” giới thiệu khoảng 170 tài liệu, hình ảnh, với ba chủ đề: Cửa ô xưa, Cửa ô chiến thắng và Cửa ô Hà Nội bữa nay. Trưng bày cũng giới thiệu nhiều tư liệu quý như bản đồ Hà Nội 1873, bản đồ 1886, Tờ Trát của Nha huyện Thọ Xương ngày 14 tháng 2 nhuận năm Thành Thái 2 (1890) về việc chấp nhận lập ở mỗi cửa ô một trạm để canh gác, tuần phòng; Quyết định về việc thành lập bộ máy Ủy ban Quân chính TP Hà Nội trong thời kỳ tiếp quản, ngày 9.10.1954; Quyết định của Ủy ban Quân chính TP Hà Nội về việc cử những cán bộ tạm thời phụ trách các ngành, các sở trong thời kỳ tiếp quản, ngày 9.10.1954…

Tại trưng bày, công chúng sẽ được tìm hiểu nét đẹp, lịch sử của những cửa ô qua “Cửa ô xưa” giới thiệu về lịch sử hình thành các cửa ô của Thăng Long – Hà Nội; kiến trúc; vai trò, công năng của các cửa ô; sự biến đổi về tên gọi và số lượng các cửa ô theo từng thời đoạn.

Dưới sự thúc đẩy của người Pháp trong quá trình quy hoạch Hà Nội vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, các cửa ô Hà Nội đã dần bị hủy hoại. Ô Quan Chưởng là chứng tích còn lại duy nhất đến hiện nay, lưu dấu về sự tồn tại và hình dáng của các cửa ô của Thăng Long – Hà Nội xưa.

“Cửa ô chiến thắng” kể lại câu chuyện lịch sử về sự kiện các đoàn quân người lính cụ Hồ, các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô từ các cửa ô xưa tiến về giải phóng Hà Nội vào tháng 10.1954, đặc thù là Lễ chào cờ chiến thắng tại sân vận động Cột Cờ ngày 10.10.1954, với sự tham dự của các doanh nghiệp Quân đội quần chúng tham dự tiếp quản thành phố.

Công chúng sẽ được xem những tài liệu, hình ảnh về những ngày giải phóng của quân dân Thủ đô trên các ngành: Nội chính, trước bạ, canh nông, giao thông, bưu điện, thuế… “Cửa ô Hà Nội hôm nay” là những hình ảnh làm nổi tiếng sự thay đổi diện mạo của Hà Nội sau những thay đổi địa giới hành chính; những định hướng quy hoạch Thủ đô của Đảng, Nhà nước đã giúp Hà Nội tăng trưởng trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa. PGS.TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa nhà nước nghĩ rằng, những hình ảnh về ký ức lịch sử của Hà Nội qua những cửa ô xưa đã gợi nhớ lại ký ức thiêng liêng, là những cột mốc văn hóa trong lịch sử Thủ đô.

Sự hiện diện của những hình ảnh cửa ô cùng với ký ức những ngày Giải phóng đã khích lệ lòng tự hào, ái tình Thủ đô và quyết chí góp sức, cống hiến để cùng xây dựng Hà Nội thực sự là Thủ đô ngàn năm văn hiến, thành phố hòa bình, thành phố sáng tạo và tăng trưởng.

“Trưng bày là một cách tiếp cận mới với di sản văn hóa, với những hiện vật gốc được phóng to, cùng diễn giải cặn kẽ để người xem được tiếp cận, cảm nhận thông điệp văn hóa mà người xưa muốn gửi đến thế hệ hôm nay”, ông Bài chia sẻ.

Trưng bày “Hà Nội và những cửa ô” kéo dài đến hết ngày 30.10.