VHO – Tại Tọa đàm chủ đề Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật từ đổi mới (1986) đến nay – những vấn đề đặt ra cần giải quyết do Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM tổ chức gần đây, các chuyên gia ý kiến, hoạt động lý luận, phê bình văn học – nghệ thuật (LLPB VHNT) chậm tăng trưởng, thiếu tính học thuật, tính đấu tranh, ít tác dụng ảnh hưởng sáng tác…
Biểu hiện già cỗi, xơ cứng
Theo GS.TS Nguyễn Xuân Tiên, Chủ tịch Hội Mỹ thuật TP.HCM, LLPB VHNT đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống VHNT và sự tăng trưởng của xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả, thành tựu đã đạt được, LLPB VHNT cũng bộc lộ nhiều giảm thiểu, yếu kém, đặc thù là ở vai trò định hướng hoạt động thực tại và hoạt động sáng tạo.
Thời gian qua, đời sống VHNT chưa tương xứng với vị thế, tầm vóc và những đổi thay chóng vánh của tổ quốc. Số lượng các tác phẩm lớn, có giá trị cao, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng xã hội còn khiêm tốn.
Sự hiểu biết lý luận chưa sâu sắc, thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu có chất lượng về lý luận; một số ngành nghệ thuật còn thiếu vắng lực lượng chuyên gia về lý luận.
“LLPB VHNT có biểu hiện già cỗi, xơ cứng, kém năng động, xa rời thực tiễn sáng tác. Lối phê bình cảm tính, bất chấp những hiểu biết về lý luận nghệ thuật đang có chiều hướng thịnh hành trong đời sống VHNT”, GS Nguyễn Xuân Tiên ý kiến.
Song song đó, theo chuyên gia, hàng ngũ LLPB VHNT bây giờ được đào tạo bài bản từ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ chuyên ngành, nhưng lại thể hiện một tình trạng đáng lo ngại về chuyên môn, học thuật.
Người làm phê bình thực thụ, có tâm huyết rất ít, thay vào đó là những tay viết không chuyên, do giảm thiểu về năng lực, kiến thức chuyên môn, trình độ nhận thức…, nên nhiều khi chỉ nhằm mục đích lăng xê tác phẩm hay tác giả, gây chú ý cho bản thân, gây sự ầm ĩ giả tạo, xét nét nhau trong bình phẩm văn nghệ, hoàn toàn không phải là những bài viết LLPB đích thực.
TS.KTS Vũ Việt Anh, Hội Kiến trúc sư TP.HCM, Ban LLPB Liên hiệp các Hội VHNT TP.HCM ý kiến, có nhiều lý do chi phối, dẫn đến sự quan tâm tới LLPB nghệ thuật kiến trúc dường như là một sự “xa xỉ” đối với giới kiến trúc sư nói chung.
Khác với sự năng động, tích cực công bố tác phẩm kiến trúc, sự đúc kết, công bố của những tác phẩm LLPB kiến trúc rất hạn hẹp, nhất là thế hệ kiến trúc sư trẻ hiện nay ít chú ý đến địa hạt này.
Nội dung lý luận mà họ được hoặc bắt buộc phải vật dụng là các môn học chuyên ngành như Lịch sử kiến trúc phương Tây, Lịch sử kiến trúc phương Đông, Lịch sử kiến trúc Việt Nam và học phần Xu hướng kiến trúc đương đại.
Tuy nhiên, nội dung các môn học này đã dừng lại ở một thời điểm khá xa so với lúc này. Cho nên, nếu hỏi về các quan điểm lý luận sáng tác kiến trúc đương đại, dường như giới kiến trúc sư trẻ có một sự giảm thiểu nhất mực.
Nhìn chung, LLPB VHNT Việt Nam bây giờ đang đối mặt với nhiều vấn đề cần giải quyết như: Hoạt động lý luận, phê bình chậm tăng trưởng, thiếu tính học thuật, tính đấu tranh, ít tác dụng ảnh hưởng sáng tác, không đủ sức tuyên truyền, bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng và định hướng tư tưởng, thẩm mỹ cho công chúng.
Khoảng cách lớn giữa đào tạo và thực hành nghề nghiệp
TP.HCM có khá nhiều cơ sở giáo dục ĐH đào tạo âm nhạc như: Nhạc viện TP.HCM, Trường ĐH Sài Gòn, Trường ĐH Văn Hiến, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành, Trường ĐH Nghệ thuật Quân đội (phân hiệu), Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng…
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm, Phó Chủ tịch Hội Âm nhạc TP.HCM, chúng ta chưa có trường lớp nào đào tạo về LLPB âm nhạc thực sự bài bản, duy nhất Nhạc viện TP.HCM có mã ngành Âm nhạc học.
“Nhưng cũng không có môn học cụ thể giúp học viên có kỹ năng LLPB, mà chỉ cung cấp kiến thức về âm nhạc phương Tây để họ có thể nhận biết/phân tích tác phẩm (chủ yếu là nhạc không lời).
Nhạc viện không đào tạo Phê bình âm nhạc cũng như Biên tập âm nhạc, không có môn học nào liên quan đến việc cung cấp kiến thức, dạy kỹ năng viết, nói, biên tập hay phê bình âm nhạc”, PGS Mỹ Liêm cho biết.
Theo chuyên gia, bây giờ và kể cả trong tương lai, hàng ngũ phê bình âm nhạc chuyên nghiệp sẽ thiếu, nguồn nhân lực chất lượng không được đầu tư đào tạo và sẽ mãi là một khoảng trống, bởi muốn có một cử nhân có đủ trình độ làm công việc phê bình âm nhạc, không phải chỉ cần thời gian đào tạo 4 năm đại học mà còn cần nhiều thứ khác như tư duy độc lập, có văn hóa và thẩm mỹ, có kiến thức nền đầy đủ, vật dụng chuyên môn âm nhạc chuyên sâu, sự nhạy cảm, tinh tế khi cảm thụ tác phẩm, nhạy bén đối với thời sự…
Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Múa TP.HCM Lê Nguyên Hiều tâm tư: Hoạt động LLPB là một trong những điểm yếu của ngành Múa, thực tại hàng ngũ này rất èo uột so với hàng ngũ sáng tác.
Theo ông, Học viện Múa Việt Nam và các trường đào tạo về múa trên cả nước đều không có chuyên ngành LLPB múa. Chỉ có Trường ĐH Bục diễn – Điện ảnh Hà Nội là có, nhưng lại chưa thật sự chú ý đến việc đào tạo sinh viên thuộc chuyên ngành LLPB múa.
Nghệ sĩ Lê Nguyên Hiều bày tỏ mong muốn Bộ GD&ĐT, Bộ VHTTDL, Bộ LĐ,TB&XH có “chế độ ưu đãi đặc thù” cho sinh viên chuyên ngành LLPB nghệ thuật múa. Tiếp theo đó, cần kiện toàn lại Hội đồng Lý luận VHNT; chú trọng đến công tác đào tạo lực lượng LLPB VHNT chuyên nghiệp,…
Về tăng trưởng hàng ngũ LLPB điện ảnh trẻ, theo TS Nguyễn Thị Kim Ửng, Hội Điện ảnh TP.HCM: “Cần tập hợp, thu hút sinh viên qua sự kết nối của những CLB chuyên ngành giữa Hội Điện ảnh và các khoa chuyên ngành điện ảnh thuộc các trường ĐH.
Bên cạnh đó, cần tìm nguồn quỹ hoạt động cho CLB, hỗ trợ các hoạt động làm phim cũng như tạo điều kiện cho họ được bàn luận, nhận xét tác phẩm của những người làm phim trẻ…”.
Hoạt động VHNT là một quy trình liên tiếp, khép kín và tương tác qua lại lẫn nhau không ngừng nghỉ, song hành với tiến trình lịch sử xã hội. Thế nên, để tăng trưởng đúng hướng, bền vững hoạt động VHNT ở Việt Nam trong bối cảnh đương đại, cần quan tâm đúng mức đến LLPB VHNT, liên hệ giữa cuộc sống, nghệ sĩ, tác phẩm và công chúng…
Qua đây, nhằm tăng cao nhận thức thẩm mỹ của cư dân, tạo động lực cho văn nghệ sĩ sáng tác những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, góp phần xây dựng và tăng trưởng văn hóa nghệ thuật, con người Việt Nam một cách toàn vẹn.
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Thông tin được cung cấp chỉ mang tính chất thông tin chung, thamtusg.com không đưa ra bất kỳ tuyên bố hoặc bảo đảm nào liên quan đến thông tin, bao gồm nhưng không giới hạn bất kỳ sự tuyên bố hoặc bảo đảm về tính thích hợp cho bất kỳ mục đích cụ thể nào của thông tin theo phạm vi cho phép tối đa của pháp luật. Mặc dù đã nỗ lực để đảm bảo rằng thông tin được cung cấp trong bài viết này là chính xác, đáng tin cậy và hoàn chỉnh vào thời điểm đăng tải, nhưng thông tin được cung cấp trong bài viết này không nên được dựa vào để đưa ra bất kỳ quyết định tài chính, đầu tư, bất động sản, giao dịch hoặc pháp lý nào. Thêm vào đó, thông tin không thể thay thế lời khuyên từ một chuyên gia được đào tạo, người mà có thể xem xét, đánh giá các sự kiện và hoàn cảnh cá nhân của bạn, và chúng tôi không chịu bất kỳ trách nhiệm nào nếu bạn sử dụng những thông tin này để đưa ra quyết định.
